
(Σήμερα, αντί άλλου ποστ, ένα κείμενο μου γραμμένο για το εορταστικό τεύχος 20 χρόνων της ΠΑΡΑΛΛΑΞΗΣ. Μια πρόχειρη ανασκόπηση της περιόδου, τότε που η «Π» ένα απ’ τα πρώτα free-press της Ελλάδας, κυκλοφόρησε το πρώτο του τεύχος στη Θεσσαλονίκη...)
Νοέμβριος του 1989.

Οι εφημερίδες έκαναν 50 δραχμές, ο Καραμανλής (senior) έλεγε ότι η χώρα είναι ένα απέραντο φρενοκομείο, οι εκλογές έβγαζαν Oικουμενική, ο Κοσκωτάς ήλπιζε ότι θα τη γλιτώσει, η ιδιωτική τηλεόραση έκανε τα πρώτα της βήματα και το Τείχος του Βερολίνου έπεφτε με πάταγο. Την περίοδο που κυκλοφόρησε η πρώτη 'Παράλλαξη' συνέβησαν ένα σωρό πράγματα και όλα είχαν κοινούς παρονομαστές τον σουρεαλισμό αλλά και την ελπίδα…
ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΗ

Η υπόθεση Κοσκωτά πρέπει να γίνει ταινία: σκάνδαλα, υποκλοπές, πάμπερς, διαφυγή στη Λατινική Αμερική, δίκες, έξαλλα εξώφυλλα Ελεύθερου Τύπου και Αυριανής, σάτιρα του Χάρρυ Κλυνν. Το «Βρώμικο ’89» τα είχε όλα - ακόμα και συγκυβέρνηση της Ν.Δ. με το Συνασπισμό (που μόλις είχε ιδρυθεί απ’ τους Φλωράκη και Κύρκο). Η κυβέρνηση της «Κάθαρσης» με πρωθυπουργό τον Τζανετάκη παρέμεινε στην εξουσία μέχρι και τις εκλογές του Νοεμβρίου.

Άλλα πράγματα που έγιναν μέχρι τότε: ο (πατέρας) Τζορτζ Μπους έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, εγκαινιάστηκε η γυάλινη πυραμίδα του Λούβρου, τα παιδάκια (όταν δεν έπαιζαν game boy και Atari) ήθελαν να μιμηθούν τον Τόμπρα του ΟΤΕ και διοργάνωναν τις δικές τους αυτοσχέδιες υποκλοπές, ο Γκορμπατσώφ έγινε πρόεδρος της ΕΣΣΔ, η 17 Νοέμβρη πήγε να σκοτώσει τον Πέτσο, πέθαναν οι Αγιατολάχ Χομεϊνί και Γιάννης Τσαρούχης, έγινε φοιτητική εξέγερση στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου (3.600 νεκροί!), καταδικάστηκαν τα μέλη της Εταιρίας Δολοφόνων, ο Παπανδρέου το πήρε το κορίτσι και ο γάμος του με τη Δήμητρα Λιάνη ήταν σε όλα τα έντυπα…

Εν μέσω αυτής της σουρεαλιστικής ατμόσφαιρας μπήκε και ο Νοέμβρης του 1989 που θα έφερνε (εκτός απ’ το πρώτο τεύχος της Παράλλαξης) διάφορες κοσμοϊστορικές ή και απλώς κουφές αλλαγές…
ΕΚΛΟΓΕΣ

Στις αρχές Νοέμβρη του 1989 οι εξελίξεις τρέχουν σαν τρελές. Στην Ελλάδα η προεκλογική περίοδος είναι μία απ’ τις πιο άγριες και πολωτικές που έχει δει η χώρα. Είχε προηγηθεί και η δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη (τέλη Σεπτέμβρη) απ’ την 17 Νοέμβρη – στην φωτο πάνω η είσοδος της πολυκατοικίας που στεγαζόταν το γραφείο του, την ημέρα της δολοφονίας του.
Την ίδια ώρα που ακούγεται το Κάρμινα Μπουράνα και ο Ανδρέας μιλάει στην πλατεία της Χανθ (3/11) ο Μητσοτάκης εμφανίζεται ως ο απόλυτος κουλτουριάρης και αντί για κεντρική προεκλογική συγκέντρωση διοργανώνει μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό με τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο. (Μόλις είχε κυκλοφορήσει βιογραφία του Μητσοτάκη με θερμό πρόλογο του Μίκη Θεοδωράκη.)



Οι εκλογές της 6ης Νοεμβρίου δίνουν 46,4% στη Ν.Δ. αλλά όχι αυτοδυναμία. Για δεύτερη φορά -παρά τρίχα, για 3 έδρες- ο Μητσοτάκης δεν καταφέρνει να γίνει πρωθυπουργός. Οι εκλογές όμως φέρνουν και νέο αίμα στο κοινοβούλιο. Οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί βγάζουν μία βουλευτή, τη Μαρίνα Δρίζη που, απ’ ό,τι θυμάμαι ήταν αρκετά μαχητική. Οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί δεν κράτησαν και πολύ – θα περνούσαν δύο δεκαετίες μέχρι να ξαναεμφανιστεί οικολογικό κόμμα με σχετικά υψηλό ποσοστό.
Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ
Δίνεται πάλι εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στη Ν.Δ. και προς γενική κατάπληξη όλα τα κόμματα αποφασίζουν να συνεργαστούν. Η οικουμενική κυβέρνηση είναι γεγονός. Μητσοτάκης, Παπανδρέου και Φλωράκης φωτογραφίζονται χαμογελαστοί (αλλά όχι αγκαλιασμένοι) και προσπαθούν να σκεφτούν κάποιον σημαντικό άνθρωπο για πρωθυπουργό. Τελικά ο Μητσοτάκης προτείνει και ο Παπανδρέου αποδέχεται τον ακαδημαϊκό (και χειμερινό κολυμβητή!) Ξενοφώντα Ζολώτα.

Στις 22/11 η Ελευθεροτυπία ανακοινώνει την είδηση στο πρωτοσέλιδό της: «Ένας 75χρονος κι ένας 80χρονος επέλεξαν για πρωθυπουργό έναν 90χρονο!» (Που να φανταζόμασταν ότι, τελικά, ο Ζολώτας θα ζούσε μέχρι και το 2004!)
Ο όρος ‘δεινόσαυρος’ παίζει πολύ, όπως στη φράση «όλοι μας οι πολιτικοί είναι δεινόσαυροι και πρέπει να μπούνε σε γηροκομείο.» Και σαν να μην έφταναν αυτά, την ίδια μέρα ανακοινώνεται πως ο νέος πρόεδρος της Βουλής θα είναι ο Αθανάσιος Τσαλδάρης (περίπου 70 ετών), ο οποίος τουλάχιστον ήταν δέκα χρόνια νεότερος από τον Γιάννη Αλευρά που ήταν πρόεδρος επί Πασόκ.
WIND OF CHANGE
Στις αρχές του Νοέμβρη, η κομμουνιστική κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας αδυνατούσε πλέον να ελέγξει τους πολίτες που διέφευγαν στη Δύση μέσω τρίτων, σοσιαλιστικών χωρών. Εξαιτίας της γενικής κατακραυγής το κόμμα αποφασίζει να ανοίξει κάποια σημεία του Τείχους του Βερολίνου και η είδηση ανακοινώνεται στην τηλεόραση στις 9 Νοεμβρίου. Ακολουθεί χαμός – τίποτα δεν θα είναι ξανά το ίδιο.

Μετά την πτώση του Τείχους ακολούθησε ένα ντόμινο εξελίξεων σε χώρες όπως η Βουλγαρία και η Τσεχοσλοβακία. Μόνο ο Ρουμάνος ηγέτης Νικολάϊ Τσαουσέσκου αγνοεί τον άνεμο της αλλαγής και στις 20 Νοεμβρίου απορρίπτει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στη χώρα του. (Πιθανότατα λέει και «Μόνο πάνω απ’ το πτώμα μου!»)
Άσχετα όμως απ’ τις αλλαγές στις κομμουνιστικές χώρες, το προοδευτικό κομμάτι του πλανήτη μοιάζει να ξυπνάει, να απαιτεί και να πετυχαίνει πράγματα. Εκείνη την περίοδο η Δανία γίνεται η πρώτη χώρα του κόσμου που αναγνωρίζει στους γκέι ίσα δικαιώματα θεσπίζοντας τον πολιτικό γάμο για άτομα του ίδιου φύλου. Η ανάδειξη στην προεδρία της Τουρκίας του Τουργκούτ Οζάλ δίνει ελπίδα στους συμμάχους (αλλά και στους γείτονες) της χώρας, μιας και ήταν ο πρώτος πρόεδρος απ’ το 1960 που δεν ήταν στρατιωτικός. Η προστασία των δασών του Αμαζονίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα μπαίνουν στην ατζέντα. Τέλος στις 7 Νοεμβρίου οι Αμερικανοί εξέλεξαν τον πρώτο μαύρο κυβερνήτη σε πολιτεία τους αλλά και τον πρώτο μαύρο δήμαρχο της Νέας Υόρκης. Κάποιοι λένε πως η μέρα που θα εκλεγεί μαύρος πρόεδρος της χώρας δεν είναι μακριά.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

(Το σινεμά Ηλύσια)
Η Θεσσαλονίκη της περιόδου ζει στο ρυθμό του Φεστιβάλ, όπως κάθε φθινόπωρο. Το αφιέρωμα στον Τζον Κασαβέτη ήταν πολύ πετυχημένο, όμως τα σινεμά το Νοέμβρη γεμίζουν κυρίως με άλλα έργα: το Μπάτμαν, το Καράτε Κιντ 3, το νέο Ιντιάνα Τζόουνς… Έξω από τα σινεμά (πολλά δεν λειτουργούν πια - Ηλύσια, Έσπερος, Λάουρα, Παλλάς, Αθηνά, Κάτια, Ναυαρίνον κ.α.) υπάρχουν περήφανες πινακίδες, σαν τρόπαια, που γράφουν πόσες εβδομάδες παίζεται η ταινία. Το Νοέμβριο του 1989 είναι πολλά σινεμά παίζουν την ίδια ταινία για πάνω από δέκα εβδομάδες.
Tο περιοδικό ΚΛΙΚ κάνει μεγάλο αφιέρωμα στην πόλη. Αναφέρει κι άλλα In μαγαζιά της εποχής (Αχίλλειον, Romance, Πλίμουθ, τα καλοκαιρινά Μπουντρούμ και Κόκος, τη Σουίνγκ…), αλλά στέκεται ιδιαίτερα στο Berlin που τότε γιόρταζε τα δέκα του χρόνια και αναφέρει πως ήταν το πρώτο ελληνικό μπαρ για όρθιους στην Ελλάδα. «Τον πρώτο καιρό ερχόταν κόσμος μέσα για να δει πώς είναι», δηλώνει στο περιοδικό ο ιδιοκτήτης του Θόδωρος Παπαδόπουλος.

Την ίδια ώρα το ραδιόφωνο της πόλης ανθίζει. Ήδη το επίσημο μονοπώλιο των κρατικών προγραμμάτων είχε σπάσει και τώρα ακούγονται (σχετικά) νέοι σταθμοί. Τα Δημοτικά Ραδιόφωνα (ο FM 101 ήταν ο πιο δημοφιλής σταθμός με ξένη μουσική, με το Πορτοκαλί Πορτοκάλι του Χρήστου Πορτοκάλογλου, τη Φόρμουλα 1 του Κώστα Καπετανίδη και το Τι Ακούει η Θεσσαλονίκη του Αντώνη Κανάκη), ο Αντέννα Θεσσαλονίκης που είχε ξεκινήσει λίγους μήνες πριν, το Ράδιο Παρατηρητής, το Κανάλι 1 (όπου έκανε τα πρώτα του βήματα ο Γιώργος Χαριζάνης με το πρωτοπόρο -για την εποχή του- Music Space) κ.α.

(Χριστουγεννιάτικη βιτρίνα του μαγαζιού «Κωστή»)
Κατά τα άλλα η Πειραματική Σκηνή της Τέχνης κλείνει δέκα χρόνια σημαντικής θεατρικής παρουσίας, το «Κωστή» της Αλ. Σβώλου έχει τα καλύτερα είδη δώρων και το Rock 100 τις πιο εμπνευσμένες βιτρίνες με δίσκους, η Βάνα Μπάρμπα είναι γυμνή στο εξώφυλλο του Playboy, μικροί και μεγάλοι χορεύουν Lambada, στο μπάσκετ ο Πολίτης είναι προπονητής του Πάοκ και ο Ιωαννίδης του Άρη (την εποχή που τα μεταξύ τους ντέρμπι κάνουν τους δρόμους να ερημώνουν και τους καρδιοπαθείς να παίρνουν προληπτικά τα φάρμακά τους).

(Παλέ Ντε Σπορ, Πάοκ-Άρης, 1989)
Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι μια τρύπα στη μέση της Εγνατίας. Η «Τρύπα του Κούβελα» ήταν μια καλοπροαίρετη αλλά αψυχολόγητη προσπάθεια του Δημάρχου Θεσσαλονίκης να μας φτιάξει μετρό – με τα γνωστά αποτελέσματα. Το Νοέμβριο του 1989, λίγο πριν από τις εκλογές που θα έβγαζαν πάλι τη Ν.Δ. πρώτο κόμμα υπήρχε η αίσθηση πως αν ποτέ κυβερνήσει ο Μητσοτάκης δεν θα υπάρχει άλλη δικαιολογία και η τρύπα θα πάψει να είναι τρύπα – θα γίνει επιτέλους μετρό…

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Υπάρχει βέβαια η δορυφορική και κάποια μικρά κανάλια, αλλά το μεγάλο σοκ θα έρθει εκείνο το Νοέμβριο με την επίσημη έναρξη της ιδιωτικής τηλεόρασης. Μέχρι τότε τα δύο κρατικά κανάλια κρατούσαν γερά, κυρίως η ΕΤ1 που κάθε μεσημέρι έδειχνε την Τόλμη και Γοητεία κάνοντας τα παιδιά να συλλέγουν φανατικά αυτοκόλλητα (και ψάχνοντας το ‘σπάνιο’ της Καρολάιν) και τις νοικοκυρές να τρέχουν έξαλλες στη γειτονιά διαδίδοντας τα νέα: «Γέννησε η Μπρουκ! Γέννησε.»
Στις 20 Νοεμβρίου όμως όλα αλλάζουν με την έλευση του Μεγάλου Καναλιού (έτσι αυτοαποκαλούνταν τότε το Mega). «Ερχόμαστε στις συχνότητες 7 των VHF και 25 & 31 των UHF, με συνέπεια στην ώρα έναρξης των εκπομπών για σωστή οργάνωση του προγράμματός σας», γράφουν οι καταχωρίσεις του.

Όλη η Θεσσαλονίκη ψάχνει το Mega στις συχνότητες εκείνη τη Δευτέρα. Μάταια - η πρεμιέρα αφορούσε μόνο την Αθήνα…
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ;
Τώρα, 20 χρόνια μετά μπορούμε αναδρομικά να απομυθοποιήσουμε όσα έγιναν τότε. Τα κανάλια, ίσως να έριξαν το επίπεδο του πολιτισμού μας χωρίς να προσφέρουν αυτά που υπόσχονταν. Ο άνεμος της αλλαγής, μπορεί να δημιούργησε άλλα προβλήματα και να έκανε κάποιους ανατολικογερμανούς να νοσταλγούν το τείχος. Ο Οζάλ, παρ’ ό,τι δεν ήταν σκληρός στρατιωτικός, δεν βοήθησε να λυθεί κανένα ελληνοτουρκικό πρόβλημα. Η οικουμενική ίσως απέδειξε ότι τελικά τα θαύματα κρατούν λίγο κι ότι με τίποτα δε μπορούν οι Έλληνες να συνεργαστούν μεταξύ τους. Κι όσο για την κάθαρση που θα εξιχνίαζε το σκάνδαλο Κοσκωτά και θα απέτρεπε παρόμοια φαινόμενα διαφθοράς στο μέλλον; Δε χρειάζονται σχόλια, μόνο τρανταχτά γέλια.
Όλη η ελπίδα, όλος ο ενθουσιασμός και όλη η χαρά του Νοεμβρίου του 1989 μπορούν να αποδομηθούν σε πέντε δευτερόλεπτα αν επιλέξουμε να είμαστε μόνο κυνικοί. Όσοι τον έζησαν όμως ίσως θυμούνται πως ο Νοέμβριος του 1989 ήταν απ’ τους πιο ελπιδοφόρους μήνες της δεκαετίας που τελείωνε - και αυτό δεν μπορεί να αλλάξει αναδρομικά.
Μέσα σε εκείνη την εποχή καλοπροαίρετης ελπίδας και πελώριας λαχτάρας για δημιουργικότητα γεννιόταν στη Θεσσαλονίκη ένα νέο έντυπο. Και έτσι όπως όλοι τότε είχαν δικαίωμα στην ελπίδα, η Παράλλαξη ευχόταν να καταφέρει να μακροημερεύσει…

DON’T SAY ANYTHING
(1989, Greece is in danger?)
--------------------------------------------
ΥΓ. Το Νοέμβρη του 1989 ήμουνα έντεκα χρονών και άκουγα συνέχεια την πιο πρόσφατη κασέτα της Μαντόνα, το Like A Prayer, κασέτα που ως διαφημιστικό κόλπο ήταν ψεκασμένη με πατσουλί. Πήγαινα συχνά σινεμά, μια μέρα κάναμε κοπάνα για να πάμε με λεωφορείο στα Ηλύσια, να δούμε το Μπάτμαν - στην πρώτη μεσημεριανή προβολή του, είχα ψύχωση με τον Μπάτμαν κυρίως λόγω του Prince. Με την ξαδέλφη μου ηχογραφούσαμε ψεύτικες ραδιοφωνικές εκπομπές για τις εκλογές αλλά και τραγούδια για το δεύτερο δίσκο του imaginary συγκροτήματος που είχαμε (και λεγόταν ΑΡΜΑ).
Εκείνη την περίοδο είχαμε κάνει οικογενειακά την πρώτη μεγάλη μετακόμιση της ζωής μου: ενώ είχα γεννηθεί και ζήσει πάνω από 10 χρόνια στην Αρετσού, τώρα ζούσαμε σε μια άλλη, πιο ακριβή περιοχή της Καλαμαριάς, στο Καραμπουρνάκι. Είχα επιτέλους το δικό μου δωμάτιο, εξοπλισμένο με όλη την τεχνολογία που ήθελα. Οι γονείς δέχτηκαν να μην με γράψουν στο κοντινό σχολείο αλλά να συνεχίσω στο παλιό μου. Έτσι για ένα χρόνο ταξίδευα στο 13ο, για να κάνω παρέα με όλους τους (ήδη) φίλους μου. Με πήγαινε κάθε μέρα ο μπαμπάς μου με το μηχανάκι.
Εκείνο το Νοέμβρη πηγαίνοντας, σταματούσαμε κάθε πρωί σ’ ένα περίπτερο και μου αγόραζε αυτοκόλλητα Μπάτμαν τα οποία κολλούσα στο panini χάρτινο τετράδιό μου. Στον ελεύθερο χρόνο μου πήγαινα για μπάσκετ στη ΧΑΝΘ, έκανα γερμανικά με τον μπαμπά μου, πήγαινα στο μαγαζί της μαμάς μου, έκανα μηχανορραφίες με την αδερφή μου, μάθαινα πιάνο και φλογέρα στο Νέο Ωδείο και έβλεπα όση περισσότερη δορυφορική μπορούσα. Επίσης διάβαζα το Ποπ Κορν και το Smash Hits, αλλά έγραφα κιόλας: σενάρια που δεν τελείωναν ποτέ, παιδικά παραμύθια, θρίλερ, χαρτοκοπτικές απόπειρες περιοδικών, υποτιθέμενες εφημερίδες. Και όλα αυτά στο νέο (επιτέλους) ολόδικό μου δωμάτιο που είχε όμορφη θέα σ’ ένα πάρκο, στην τέλεια, φρεσκοχτισμένη πολυκατοικία της, πολλά υποσχόμενης, ολοκαίνουριας ζωής μας.
Το Νοέμβριο του ’89 ζούσα στο Καραμπουρνάκι, ήμουν έντεκα χρονών, πήγαινα έκτη δημοτικού και, απ’ ό,τι θυμάμαι, διασκέδαζα αρκετά τη ζωή μου.

(Εσείς;)
.
.
.
.
.